«اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات» چیست ؟ این پدیده چه ویژگی‌هایی دارد؟ چه تفاوتی با اینترنتی که هم اکنون از آن استفاده می کنیم خواهد داشت؟ هدف کشورما از راه‌اندازی آن چیست؟ نقاط ضعف و نقاط قوت آن در برابر اینترنت بین‌المللی کدامند؟ و از همه مهمتر نحوه انعکاس اخبار مربوط به آن در رسانه‌های بین‌المللی و مواضع این رسانه‌ها در قبال آن چگونه بوده است؟ کدام کشورها از چنین قابلیتی بهره می برند و چرا ؟ پاسخ همه این سوالات را در این مقاله خواهید یافت.

کاهش وابستگی زیر ساختهای حیاتی کشور به اینترنت برای ارتقا امنیت ملی قطعا امریست ضروری که پس از حملات گسترده و سازمان دهی شده به صنایع کشور توسط استاکس نت و همچنین مشکلات پیش آمده برای نیروگاه بوشهر اهمیت دوچندانی یافت.

بدون شک قرار داشتن همه خدمات دولت الکترونیک بر روی شبکه اینترنت بجای اینترانت، کشور را در معرض هک سخت به معنای ایجاد اختلال و بدتر از آن هک نرم به معنای ورود بی خبر و بدون ایجاد تغییر به منظور دزدی اطلاعات مهم ملی، قرار می دهد. هرچند بسیاری از کشورهای جهان هنوز در برابر چنین خطری بی تفاوتند، اما این روزها دیگر کم کم موج جدایی از اینترنت جهانی یا آمریکایی در دنیا آغاز شده است.

چند سالی است که کاربران اینترنت با موضوع جدیدی از سوی مسوولان ICT کشور که همان را‌ه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات است، مواجه شده‌اند. این موضوع به خودی خود توانسته کاربران شبکه اینترنت را با سوالات زیادی روبه‌رو کند؛ هم‌زمان با طرح این عنوان نام‌های دیگری هم مانند شبکه ملی اینترنت، اینترنت ملی و یا پروژه دیگری دقیقا با همان نام شبکه ملی اینترنت که در مرکز تحقیقات مخابرات بررسی می‌شود، مطرح شده است.

اینترنت ملی چه اهدافی را دنبال می کند؟

تا قبل از این که تقی پور وزیر سابق ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات، هدف اصلی از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را بیان کند، شاید خیلی‌ها گمان می‌کردند قرار است پروتکلی مخصوص خود کشور به وجود آید که سامانه اینترنتی ایران را از دیگر کشورها جدا می‌کند اما از صحبت‌های تقی پور این گونه دانسته شد که دسترسی با سرعت بالا به اینترنت مفهوم چنین شبکه‌ای است که علاوه بر برقراری ارتباط در داخل کشور امکان استفاده از شبکه جهانی اینترنت را هم داراست.

شبکه ملی اطلاعات به روایت وزارت ارتباطات

قبل از هر اظهار نظری باید دید خود متولیان راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در باره آن چه می گویند؟ شبکه ملی اطلاعات در پرتال سازمان فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات چنین تعریف شده است:

شبکه‌‌ ملی متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی، مراکز داده‌ی توسعه یافته داخلی دولتی و غیردولتی و همچنین زیرساخت‌های نرم‌افزاری است که در سراسر کشور گسترده شده است.

این شبکه ظرفیت لازم برای “نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی درکشور به منظور توسعه‌ی خدمات الکترونیکی” و “دسترسی به اینترنت” از طریق بستر ارتباطی باند پهن‌ سراسری برای کاربران خانگی، کسب‌وکارها و دستگاه‌های اجرایی را  فراهم می‌کند.

این شبکه تجمیع کننده‌ شبکه‌های اختصاصی، محلی و ملی در کشور است که از دو بخش اختصاصی و عمومی تشکیل می‌شود. بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر و بخش عمومی برای ارایه خدمات به کاربران عمومی است و این دو بخش در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر اتصال دارند.

تاریخچه شبکه ملی اطلاعات در کشور

در اواخر سال 1384 بحث شبکه ملی اینترنت در کشور مطرح و مهمترین دلیل پیاده سازی این شبکه درآن سال کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد.

در اسفند سال 1384، بر اساس تصمیم هیات دولت مقرر شد شبکه ملی طی 3 سال به بهره برداری برسد و طراحی های کلی شبکه نیز انجام شود.

در سال 1385 قرار شد پروژه اینترنت ملی درمرکز تحقیقات مخابرات ایران انجام شود.

در سال 1386 نیز همین موضوع تکرار شد و این بار برنامه های عملیاتی راه اندازی و بهره برداری اینترنت ملی در سالهای 86 تا 88 در هیات وزیران تصویب شد. با توجه به الزامات سند چشم انداز بیست ساله در سال 1389 موضوع شبکه ملی اینترنت با نام جدید شبکه ملی اطلاعات به صورت جدی تر مطرح شد به طوری که کلیات موضوع در ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه مطرح شد.

چقدر تاخیر داشته ایم؟

اگر به صحبت‌های سال 1387 عبدالمجید ریاضی – که در آن زمان معاون فن‌آوری اطلاعات وزارت ICT بود، بازگردیم متوجه می‌شویم که در آن زمان 50 درصد زیرساخت‌های اینترنتی شبکه‌ی ملی اینترنت فراهم بوده! پس با این تفاسیر 50 درصد دیگر زیرساخت‌های لازم هم باید تا الآن تکمیل شده باشد زیرا قرار بوده که تا پایان سال 89 این پروه به اجرا گذاشته شود.

اما از آنجا که چنین اتفاقی نیافتاد و طبق معمول پروژه به دلایل نا معلوم به عقب افتاد در سال 1389 نام شبکه ملی اینترنت را به شبکه ملی اطلاعات تغییر دادند و تاریخ راه اندازی آن را برای پنج سال یعنی تا پایان برنامه پنجم تمدید کردند به این شکل دیگری سخنی هم از تاخیر نمی ماند.

اما متاسفانه تغییر نام هم دردی را دوا نکرد و امسال که پنجمین سال پس از تغییر نام و آخرین سال برنامه پنجم است، بازهم هیچ خبری از شبکه ملی اطلاعات نیست تاجایی که انتظاری رییس مرکز ملی فضای مجازی (متولی راه اندازی شبکه ملی اطلاعات) در نامه ای به رییس جمهور گفته اگر می شود متولی راه اندازی شبکه ملی اطلاعات را عوض کنید! 

و این در حالی است که در سه ماهه گذشته چنین اظهاراتی از مسئولین محترم حوزه فناوری اطلاعات کشور در مورد شبکه ملی اطلاعات شنیده شده:

نصر الله جهانگرد معاون وزیر ارتباطات: شبکه ملی اطلاعات آماده شده است 6 مرداد 94

عباس آسوشه معاون فنی مرکز ملی فضای مجازی: شبکه ملی اطلاعات : با آن چیزی که شبکه ملی اطلاعات می‌نامیم خیلی فاصله داریم. 26 مرداد 94

واعظی وزیر ارتباطات: 70 درصد شبکه ملی اطلاعات آماده است 9شهریور 94

خلاصه اینکه پنج سال دیگر هم گذشته و وضعیت شبکه ملی اطلاعات روشن نشده است و باید از مسئولین پرسید اگر این طرح کلان ملی چنان که می گویید اهمیت دارد این همه تاخیر و سپس تناقض گویی و اهمال و پشت هم اندازی برای چیست؟

تعریف شبکه ملی اطلاعات در شورای عالی فضای مجازی

شبکه ملی اطلاعات، به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور، شبکه ای مبتنی بر قرارداد اینترنت به همراه سوئیچ ها و مسیریاب ها و مراکز داده ای است به صورتی که درخواست های دسترسی داخلی برای اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می شود به هیچ وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود .

چشم انداز شبکه ملی اطلاعات

وزارت ارتباطات خود چشم انداز شبکه ملی ارتباطات را چنین تعریف می کند:

در راستای نیل به اهداف برنامه پنجم توسعه شبکه ای ایجاد خواهد شد که به عنوان اصلی ترین زیرساخت اطلاعاتی و ارتباطی کشور در بر گیرنده اهداف راهبردی زیر در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد بود:

• فراگیری خدمات الکترونیک شامل خدمات عمومی مانند دولت الکترونیک و افزایش بهره وری

• کاهش وابستگی به شبکه اینترنت و توانایی اعمال مدیریت حداکثری بر دسترسی به آن

• گسترش محتوای ایرانی اسلامی و بالا بردن سواد دیجیتال

• افزایش کسب و کار دیجتال و توسعه سهم ICTدر اقتصاد و استفاده از آن به عنوان موتور محرک توسعه

• افزایش امنیت و قابلیت اطمینان فضای دیجیتال

اینترنت ملی با شبکه ملی چه تفاوتی دارد؟

اینترنت ملی لفظی است که برای ارائه خدمات این پروژه اغلب به کار برده می‌شود اما رضا تقی پور وزیر ارتباطات و عضو فعلی شورای عالی فضای مجازی به هنگام تعریف پروژه با نام جدیدعنوان کرد؛ معتقد است که به کار بردن این لفظ درست نیست و باید از شبکه ملی اطلاعات به جای آن استفاده شود زیرا در این شبکه بسیاری از فعالیت‌ها را بدون نیاز به بستر اینترنت می‌توان انجام داد که یکی از این موارد آموزش‌های الکترونیکی است.

ماموریت و اهداف شبکه ملی اطلاعات چیست؟

وزارت ارتباطات ماموریت و اهداف شبکه ملی اطلاعات را چنین تعریف می کند:

ماموریتها:

• ایجاد زیرساخت مناسب توسط دولت برای انجام و ظایف حاکمیتی و شکستن انحصار همزمان با کاهش تصدی گری دولت در عرصه های غیر ضروری فناوری اطلاعات

• بهره برداری حداکثری از توان بخش خصوصی از طریق ایجاد فضای رقابتی عادلانه

• ایجاد بستر ارتباطی امن و پیشرفته برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور

• ایجاد بستر های لازم جهت اطلاع رسانی و خدمت رسانی بهینه الکترونیکی به مردم

• ایجاد بستر لازم برای نگهداری و انتقال اطلاعات و خدمات ملی در داخل کشور

• ایجاد زمینه ای لازم برای تبدیل ایران به عنوان هاب و ترانزیت ترافیک منطقه

• صرفه جویی و کاهش هزینه های ارتباط با اینترنت

اهداف کیفی شبکه ملی اطلاعات:

• معماری قابل ارتقاء برای شبکه ملی اطلاعات

• بومی­سازی فناوری­های سخت­افزاری و نرم­افزاری با تکیه بر نرم­افزارهای متن­باز و توسعه معماری باز

• بالا بردن جایگاه ایران در رتبه بندی توسعه ارتباطات

• افزایش درصد نفوذ اینترنت درکشور مطابق با استاندارد های جهانی

• بهبود وضعیت شاخصهای آمادگی الکترونیکی

• ایجاد زمینه های لازم برای توسعه علمی کشور

• ایجاد زمینه های نوین شغلی و اقتصادی و افزایش تولید ناخالص ملی

• ارتقاء شاخصهای امنیتی، پایین آوردن ریسک ضربه پذیری و مقابله با تحریم های احتمالی

• ایجاد امنیت و مصون ماندن اطلاعات از حملات اینترنتی

• برطرف کردن نیازهای کشور در حوزه های کسب و کار الکترونیکی، سلامت الکترونیک و آموزش الکترونیک

• ایجاد موتور جستجو گر ملی

• ایجاد ایمیل ملی در شبکه ملی اطلاعات

• ایجاد تلوزیون اینترنتی، ویدیو درخواستی، آموزش از راه دور، دور کاری، سلامت الکترونیک و تجارت الکترونیک، روی شبکه ملی اطلاعات

 اهداف کمی شبکه ملی اطلاعات:

• دسترسی کاربران ایرانی به پهنای باند 20 مگا بیت بر ثانیه در شبکه ملی اطلاعات

• 80 درصد پرداختها به صورت الکترونیکی

• ارائه الکترونیکی صد درصد خدمات دولت به دولت

• اتصال 60درصد از خانوارها و کلیه کسب و کارها به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت تا پایان برنامه پنجم

• کسب رتبه دوم منطقه ای سرانه پهنای باند و سایر شاخصهای ارتباطات و فناوری اطلاعات در پایان برنامه

• بدست آوردن سهم 2 درصد صنعت ICTدر تولید نا خالص داخلی تا آخر برنامه

• اتصال کلیه دستگاهها به شبکه ملی اطلاعات

• با افزایش باند پهن جهش در رشد تولید ناخالص ملی کشورتا پایان برنامه پنجم (با توجه به اینکه افزایش 10 درصدی در ضریب نفوذ فناوری اطلاعات باعث افزایش تولید ناخالص ملی  به میزان 4/1 درصد در کشورهای پیشرفته و 2/1 درصد در کشورهای توسعه یافته می شود.)

• انتشار با ذکر منبع بلامانع است